Gdy boli szyja

Odcinek szyjny tworzy siedem kręgów. Układają się one w łuk, lekko wygięty ku przodowi. Kręgi te są najmniejsze ze wszystkich w kręgosłupie. Łączą głowę z klatką piersiową. Pierwszy krąg (szczytowy) podtrzymuje czaszkę, drugi (obrotowy) umożliwia poruszanie głową w górę, w dół i na boki. Kręgosłup w odcinku szyjnym jest więc bardzo ruchomy - to niezbędne do utrzymania głowy w ciągu dnia w prawidłowej, ciągle zmieniającej się pozycji.

Z tego też powodu ta właśnie część kręgosłupa jest szczególnie narażona na przeciążenia. Objawiają się one przede wszystkim silnym bólem, a spowodowane są najczęściej dużym wysiłkiem. Podczas jednostajnego wysiłku, takiego jak szycie czy praca przy komputerze, pracują tylko wybrane grupy mięśniowe.

Pracują jednak przez cały czas, a jednocześnie bardzo ciężko. Nie czujemy tego podczas pracy, ponieważ skupienie i zaangażowanie sprawia, że nie zwracamy na to uwagi. Ale taki wysiłek sprawia, że pojawia się niedokrwienie tkanek, zaburzenie odżywiania stawów i wcześniejsze ich zużywanie się. Tak powstają zmiany zwyrodnieniowe.

Kości ulegają przebudowie (pojawiają się na nich zniekształcenia). Ma to swoje konsekwencje - inaczej zaczynają działać stawy. A to jeszcze bardziej przyspiesza postęp choroby, czyli zwyrodnienia odcinka szyjnego kręgosłupa. 

Takie, które pojawiają się z tyłu czaszki, w tzw. części potylicznej, często są uznawane za konsekwencje wysokiego ciśnienia krwi. Czasem jednak jest to skutek zmian w kręgosłupie szyjnym. Jak odróżnić oba rodzaje? Ból pochodzący od kręgosłupa szyjnego nasila się przy odchyleniu głowy - w przód lub do tyłu. Znalezienie przyczyny dolegliwości jest jednak trudne, zwłaszcza w przypadku, gdy boli połowa głowy, a ból promieniuje od czoła w kierunku pleców.

W takich przypadkach jako przyczynę dolegliwości wymienia się migrenę. Jeszcze trudniej postawić diagnozę, gdy występują bóle twarzy i drętwienie skóry. Są to bowiem objawy charakterystyczne dla zapalenia nerwu trójdzielnego. Mylące bywa również uczucie dławienia w gardle (zdarzające się także przy zawale serca).

Dlatego zanim zostanie znaleziona prawdziwa przyczyna dolegliwości, czyli zwyrodnienie lub przeciążenie szyjnego kręgosłupa, leczone bywają zatoki, migreny, a nawet serce. Aby tego uniknąć, warto dokładnie obserwować swój organizm. Podczas wizyty u lekarza dokładnie opisywać, w jakich momentach pojawia się silniejszy ból. Leki przeciwbólowe staraj się brać tylko wyjątkowo, aby - jak określają to specjaliści - nie "zaciemnić" obrazu dolegliwości.

Drętwienie rąk i ramion, które promieniuje aż do barku, może być spowodowane zmianami zwyrodnieniowymi w szyjnym odcinku kręgosłupa, a zwłaszcza - 7. kręgu. Te dolegliwości nazywane są rwą ramienną lub barkową. Ich powodem jest ucisk, jaki zmiany zwyrodnieniowe (tzw. osteofity) wywierają na splot nerwów odpowiadających za sprawność rąk - nerwy te wychodzą przez otwory międzykręgowe właśnie z szyjnego odcinka kręgosłupa.

Silny ból złagodzą niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), zawierające np. ibuprofen (Nurofen, Ibum, Ibuprom). Natomiast leki zawierające paracetamol (np. Panadol, Apap) nie działają przeciwzapalnie, dlatego są mniej skuteczne. Ponadto lekarz może przepisać leki rozluźniające mięśnie. Są one przeznaczone dla osób, które mają silne, bolesne przykurcze mięśni. Jeśli ból jest wyjątkowo silny, specjalista może zalecić leki opioidowe, na przykład tramadol.

Ból w odcinku szyjnym, tzw. kręcz może być spowodowany przeciążeniem mięśni szyi, np. podczas długiej jazdy czy silnego stresu. Wówczas głowa zostaje unieruchomiona w nienaturalnej pozycji (takiej, w której mięśnie będą jak najmniej obciążone). Tak organizm broni się bólem wywołanym drażnieniem włókien nerwowych.

O kierunku skręcenia głowy decyduje sam organizm, wybierając taką pozycję. W tej sytuacji pomoże ciepły okład na cały kark lub masaż maścią przeciwbólową. Dobrze mieć wtedy do spania profilowaną poduszkę podtrzymującą szyję. Jeśli po trzech dniach nie nastąpi poprawa, lepiej wybrać się do lekarza. Być może potrzebne będą silniejsze leki, także te zmniejszające napięcie mięśni.

Zawroty głowy i omdlenia zazwyczaj kojarzone są ze schorzeniami układu krążenia. Tymczasem dolegliwości te mogą być wynikiem zaburzeń przepływu krwi przez tętnice kręgowe. Jeśli kręgosłup w odcinku szyjnym uległ zwyrodnieniu, pojawiają się na kościach wyrostki. W wąskich kanałach kostnych przygniatają one tzw. tętnice kręgowe.

Dodatkowo u osób, które mają miażdżycę (u nich tętnice i tak są zwężone przez odkładający się cholesterol), nawet niewielkie lub chwilowe ograniczenie dopływu krwi do mózgu (spowodowane naciskiem na tętnice kręgowe) powoduje zawroty głowy lub omdlenie. Konieczne jest badanie dopplerowskie. Pokaże ono przepływ krwi przez tętnice szyjne. Jeśli potwierdzi, że przyczyną zawrotów jest zwyrodnienie kręgosłupa, ortopeda zaleci odpowiednie leczenie.

Gdy długo pracujesz przy komputerze - rób przerwy co 30 minut, aby zmienić pozycję. Wstań, załóż ręce za głowę, następnie za plecy, skręć ciało w prawo i lewo. Głęboko oddychaj.

Przy biurku przybieraj prawidłową postawę - obie stopy spoczywają płasko na podłodze, tułów jest wyprostowany, łokcie spoczywają na specjalnie do tego celu przeznaczonych podłokietnikach, a głowa nie jest ani skręcona, ani pochylona czy odchylona. Nie wolno się garbić!

Ustaw dobrze monitor komputera - umieść go na wprost, na wysokości oczu, by nie patrzeć w bok i nie obciążać mięśni szyi, ramion. Dotyczy to i laptopów. Gdy postawisz go na stole, zwykle patrzysz na ekran z góry. Ustaw go na specjalnej podkładce.

Posiłki jadaj wygodnie - przy stole, a nie przy niskiej ławie, aby dodatkowo nie obciążać odcinka szyjnego, schylając się podczas jedzenia.

Gdy zmywasz - możesz od czasu do czasu oprzeć czoło o szafkę nad zlewem, odciążysz tak odcinek szyjny kręgosłupa.

Przez wąskie otwory w kręgach szyjnych przebiegają najważniejsze nerwy. Jeśli są uciskane przez zniekształcone kręgi, mogą pojawić się dolegliwości odczuwane jako niedomaganie serca, oczu, mózgu, a nawet postępujący paraliż. Na zmiany zwyrodnieniowe i mikrourazy najbardziej narażone są: 3., 4., 5. i 6. krąg kręgosłupa szyjnego. Spłaszczone krążki międzykręgowe mogą także naciskać na naczynia krwionośne i powodować niedokrwienie mózgu.

Świat i Ludzie 21/2014