Zatorowość płucna

Pacjentka trafiła na izbę przyjęć z podejrzeniem zapalenia płuc. Skarżyła się na niewielką duszność i ból po lewej stronie klatki piersiowej. Objawy pojawiły się kilka godzin wcześniej. W czasie osłuchiwania klatki piersiowej nie stwierdzono zmian typowych dla zapalenia płuc, ale odgłos oddechowy był wyraźnie ściszony po lewej stronie.

Podczas wywiadu chora przypomniała sobie, że od kilku dni odczuwała ból prawej nogi. Łydka po tej stronie była lekko opuchnięta. Objawy  sugerowały zakrzepicę żylną.

Tętnice płucne doprowadzają do płuc krew zawierającą dwutlenek węgla odebrany z tkanek. W płucach dochodzi do wymiany gazowej, a dwutlenek węgla zostaje zastąpiony przez tlen. Jeśli jedna z tętnic płucnych lub jej odgałęzienie zostanie zatkane przez materiał zatorowy, mówimy o zatorowości płucnej. Zostaje zaburzona wymiana gazowa. 

Źródłem zatorów mogą być: skrzepliny w żyłach, czopy tłuszczowe powstające na skutek złamania kości,  powietrze dostające się do tętnicy wskutek urazu lub  zabiegu na dużym naczyniu, kolonie bakterii powstające w sercu w czasie zapalenia  wsierdzia.

O zatorowości płucnej świadczą: ból w klatce piersiowej,  zwykle kłujący, zlokalizowany po jednej stronie, nasilający się w czasie wdechu, duszność o różnym nasileniu - to wynik upośledzenia wymiany gazowej w płucu na skutek spadku przepływu krwi, zasinienie górnej części klatki piersiowej i szyi - efekt niewydolności krążenia, rzadko gorączka, u 1/3 chorych występują  objawy zakrzepicy żył głębokich - obrzęk i ból nogi zwykle po jednej stronie.

W przypadku wystąpienia powyższych dolegliwości, jak najszybciej zgłoś się do lekarza - najlepiej na izbę przyjęć szpitala, a jeśli będą bardzo nasilone - wezwij pogotowie.

Choroba może przypominać zapalenie płuc, szczególnie jeśli w jej przebiegu wystąpi gorączka. Lekarz w badaniu osłuchowym nad płucami usłyszy ściszenie odgłosu oddechowego, nie będzie natomiast zmian charakterystycznych dla zapalenia płuc (nie wykaże ich również RTG klatki piersiowej). 

Aby ustalić rozpoznanie, zostaniesz skierowana na: gazometrię krwi tętniczej  - pozwala wykryć zaburzenia wymiany gazowej, badanie poziomu d-dimerów - ich podwyższony poziom świadczy o zakrzepicy żylnej, tomografię tętnic klatki piersiowej, echo serca.

Ze względu na ryzyko  wystąpienia niewydolności oddechowej i krążenia zatorowość płucna stanowi zagrożenie życia i powinna być leczona w szpitalu, na oddziale intensywnego nadzoru.  Celem leczenia jest rozpuszczenie skrzepliny, która zatkała naczynie. W tym celu: zostanie podana heparyna dożylnie, a potem drobnocząsteczkowa podskórnie, następnie lekarz zleci doustny lek przeciwzakrzepowy.  Po wypisaniu z oddziału leczenie będzie kontynuowane jeszcze przez kilka miesięcy.

Dbaj o nawodnienie organizmu - nadmierne zagęszczenie krwi sprzyja tworzeniu się skrzeplin. Podczas długotrwałej podróży wykonuj, np. co godzinę, ćwiczenia pozwalające uruchomić mięśnie; najlepiej wstań i pochodź, ale jeśli nie jest to możliwe, ponapinaj mięśnie na siedząco. Jeśli ryzyko zakrzepicy jest u ciebie wysokie, możesz profilaktycznie na czas podróży zastosować heparynę drobnocząsteczkową; o jej użyciu oraz dawkowaniu decyduje lekarz, dlatego przed podróżą warto zasięgnąć jego porady.

U osób leżących, np.  po udarze mózgu lub w innych chorobach neurologicznych, należy zapewnić rehabilitację bierną, pozwalającą uruchomić pompę mięśniową przepychającą krew przez żyły kończyn dolnych. Alternatywą jest terapia uciskowa, przy czym obecnie zaleca się specjalne mankiety pneumatyczne o zmiennym stopniu ucisku, które pozwalają na czynne pompowanie krwi.

Najczęstszą przyczyną zatorowości płucnej są skrzepliny. Zwykle tworzą się w żyłach kończyn dolnych, po długotrwałym unieruchomieniu. Czasem mogą się robić bez szczególnej przyczyny, np. w wyniku odwodnienia. Rzadko źródłem zatoru jest skrzeplina tworząca się w sercu, np. w migotaniu przedsionków. 

Materiałem zatorowym jest fragment skrzepliny, który się od niej oderwał i z prądem krwi dotarł przez serce do tętnicy płucnej. W zależności od wielkości tego fragmentu, zaczopowaniu ulega większe lub mniejsze naczynie. W ekstremalnej sytuacji, gdy zator jest duży, zamknięciu mogą ulec obydwie tętnice płucne. Przebieg choroby jest różny, od niemal bezobjawowego do ciężkiego, kończącego się śmiercią. Z reguły im większe naczynie ulegnie zaczopowaniu, tym cięższy jest przebieg.