Siedem pytań o... cytologię

1. Jak często trzeba robić cytologię?

Kobiety po skończeniu 25 lat powinny badać się co roku. Na pierwszą w życiu cytologię należy zgłosić się nie później niż w ciągu trzech lat od rozpoczęcia współżycia, ale przed 30. rokiem życia. Jeśli wynik trzech kolejnych cytologii jest prawidłowy, a pacjentka nie jest w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy (związanego na przykład z zakażeniem wirusem HIV, przyjmowaniem leków immunosupresyjnych, zakażeniem wysokoonkogennym typem wirusa HPV), po konsultacji z lekarzem przerwy między badaniami można wydłużyć do trzech lat.

2. Jakie patologie wykrywa to badanie?

Cytologia jest badaniem przesiewowym, które według rekomendowanego obecnie systemu klasyfikacji Bethesda dostarcza informacji jedynie o tym, czy obraz mikroskopowy pobranych komórek jest prawidłowy (odchodzi się od oznaczania grup według systemu Papanicolaou). Ewentualne nieprawidłowości mają swoje skróty literowe. Gdy lekarz zauważy w obrazie mikroskopowym drobnoustroje chorobotwórcze, także informuje o tym na karcie z wynikiem. W opisie powinna znaleźć się również adnotacja, czy rozmaz został wykonany prawidłowo.

3. Kiedy najlepiej zrobić cytologię?

Między 10. a 20. dniem cyklu miesiączkowego, ale co najmniej 2 dni po miesiączce lub 2 dni przed nią. Trzeba też odczekać minimum 4 dni po zastosowaniu gałek dopochwowych oraz jeden dzień po badaniu ginekologicznym lub USG dopochwowym. Wówczas obraz komórek jest najbardziej czytelny i występuje najmniejsze ryzyko pomyłki w jego ocenie.

4. Czy to badanie wymaga przygotowania?

Kobieta powinna powstrzymać się od stosunków płciowych co najmniej 24 godziny przed cytologią. W dniu badania nie należy robić irygacji (płukania pochwy). Jeżeli w czasie tej samej wizyty ma być pobrany materiał do badania na obecność chorób przenoszonych drogą płciową, trzeba jako pierwszy wykonać rozmaz cytologiczny.

5. Na co pacjentka w gabinecie powinna zwrócić uwagę?

Tylko właściwie pobrany materiał daje miarodajny wynik. Rozmaz cytologiczny powinien być pobrany i wykonany z użyciem specjalnej szczoteczki typu cervex-brush, która zbiera komórki zarówno z tarczy, jak i kanału szyjki macicy. Materiał musi być rozprowadzony na powierzchni szkiełka podstawowego i błyskawicznie utrwalony specjalnym sprayem. Przy spełnieniu tych wymogów prawdopodobieństwo wykrycia nieprawidłowych komórek wynosi 85-90 proc. Do pobierania rozmazów cytologicznych z szyjki macicy nie zaleca się natomiast stosowania wacików czy patyczków. Badanie przeprowadzone przy ich użyciu ma znacznie niższą czułość - tylko ok. 50-60 proc.

6. Jak reagować, gdy widzimy, że lekarz nie zamierza użyć szczoteczki, tylko sięga po patyczek bądź wacik?

W przypadku wątpliwości należy zrezygnować z badania i znaleźć inny gabinet spełniający standardy i podlegający kontroli jakości. Najlepiej wcześniej zapytać, w jaki sposób pobierany będzie wymaz.

7. Co zrobić, jeśli wynik cytologii jest nieprawidłowy?

Tę informację trzeba potraktować poważnie, ale nie wpadać w panikę, bo to nie oznacza jeszcze, że mamy nowotwór. Najczęściej wykrywaną nieprawidłowością są stany dysplastyczne szyjki macicy, czyli przedrakowe, które wymagają rozszerzonej diagnostyki. Proponuję jak najszybciej zgłosić się do lekarza prowadzącego, który zleci kolposkopię polegającą na oglądaniu szyjki macicy w dużym powiększeniu, a w razie konieczności także badanie w kierunku zakażenia wirusem HPV oraz biopsję.

Rozmawiała Katarzyna Koper

PANI 2/2014