Cudownie Tu być!
Warmia i Mazury to region unikalny, zarówno pod względem przyrodniczo-krajobrazowym, jak i historyczno-kulturowym. Żeby go dobrze poznać i posmakować jego klimatu, warto skorzystać ze szlaków turystycznych łączących miejsca związane z wybranym tematem, okresem historycznym czy walorami natury.
Aktywni turyści znajdą tu liczne trasy - piesze, rowerowe, kajakowe, żeglarskie - dzięki którym będą mogli poznawać Warmię i Mazury, a jednocześnie uprawiać ulubioną formę rekreacji. Z myślą o zmotoryzowanych na terenie województwa wyznaczono pięć szlaków drogowych. Fanom dwóch kółek polecany jest Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo.
długość: 232 km
główne punkty: Olsztynek - Olsztyn - Dobre Miasto - Lidzbark Warmiński - Orneta - Pieniężno - Braniewo - Frombork - Tolkmicko - Elbląg
Szlak prowadzi przez miejscowości związane z życiem i działalnością Mikołaja Kopernika (1473-1543), wybitnego umysłu swojej epoki, astronoma, lekarza, prawnika, ekonomisty, kanonika kapituły warmińskiej.
Trasa rozpoczyna się w Olsztynku, poza granicami historycznej Warmii, a potem wiedzie do Olsztyna. Tutaj Kopernik mieszkał w latach 1516-19 i 1520-21, pełniąc urząd administratora dóbr kapitulnych. Pamiątki po nim zgromadzono w mieszczącym się w zamku muzeum, a największym pomnikiem poświęconym astronomowi jest planetarium.
Dalej szlak wiedzie przez Dobre Miasto do Lidzbarka Warmińskiego - historycznej stolicy Warmii. W tutejszym zamku Kopernik mieszkał w latach 1503-10, pełniąc funkcję sekretarza i lekarza biskupa warmińskiego.
Kolejne miasta na trasie to: Orneta, Pieniężno, Braniewo oraz Frombork. W tym ostatnim astronom spędził blisko 30 lat życia (z przerwami od 1510 r. do śmierci). Tutaj ukończył swoje epokowe dzieło "O obrotach...", a po śmierci spoczął w podziemiach katedry. Obecnie na Wzgórzu Katedralnym działa poświęcone mu muzeum z planetarium.
Końcowy odcinek szlaku prowadzi przez Tolkmicko do Elbląga.
Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej
długość: 580 km
główne punkty: Nidzica - Działdowo - Stębark - Olsztynek - Wielbark - Szczytno - Ruciane-Nida - Mikołajki - Giżycko - Węgorzewo - Gołdap - Olecko - Ełk - Orzysz - Pisz - Biała Piska - Prostki
W województwie warmińsko-mazurskim przebiega część szlaku wytyczonego w stulecie wybuchu I wojny światowej. Trasa łączy miejsca związane z działaniami wojennymi w dawnych Prusach Wschodnich, w szczególności z bitwą pod Tannenbergiem (1914) i kampaniami w rejonie Wielkich Jezior Mazurskich (1914, 1915), które przyniosły zwycięstwo stronie niemieckiej. To pierwsze starcie rozegrało się w pobliżu miejsca bitwy pod Grunwaldem z 1410 r. Szczególną rolę w obronie Mazur przed wojskami rosyjskimi w 1914 r. odegrała Twierdza Boyen w Giżycku. W okolicy miasta zachowały się też pozostałości umocnień Giżyckiej Pozycji Polowej z 1915 r.
Podróżując szlakiem, można poznawać nie tylko obiekty związane z ówczesnymi bataliami, ale także dawniejsze zabytki architektury, walory przyrody i współczesne atrakcje Mazur.
długość: 438 km
główne punkty: Reszel - Kętrzyn - Gierłoż - Mamerki - Węgorzewo - Pozezdrze - Kruklanki - Gołdap - Stańczyki - Wydminy - Giżycko - Orzysz - Pisz - Jeże - Ruciane-Nida - Mikołajki - Ryn
Na szlak składa się kilka odnóg, które umożliwiają rozplanowanie różnych wariantów podróży. W poszczególnych punktach trasy można podziwiać fortyfikacje z okresu średniowiecza: grodziska pruskie, zamki krzyżackie, mury obronne, ale najważniejszymi jej obiektami są budowle militarne z czasów I i II wojny światowej.
W centralnej części szlaku leży Giżycko z ogromną Twierdzą Boyen, wybudowaną w latach 1844-56 dla obrony przed atakiem ze wschodu. Najbardziej znanymi obiektami z okresu II wojny światowej są zespoły schronów w Gierłoży (kwatera Hitlera "Wilczy Szaniec"), Mamerkach (Kwatera Główna Niemieckich Wojsk Lądowych), Pozezdrzu (kwatera Himmlera), Radziejach (kwatera Szefa Kancelarii Rzeszy). W Parczu koło Gierłoży można też obejrzeć modele zabytków regionu w Parku Miniatur Warmii i Mazur.
Charakterystyczną budowlą inżynieryjną są dobrze zachowane wiadukty kolejowe w Stańczykach koło Gołdapi, zbudowane w latach 1912-14 i 1923-26. Mają one 36,5 m wysokości i ok. 180 m długości.
długość: 263 km
główne punkty: Ostróda - Lubawa - Nowe Miasto Lubawskie - Lidzbark - Działdowo - Nidzica - Grunwald - Olsztynek - Ostróda
Szlak ma formę pętli, a łączące się z nią odnogi powalają na pokonywanie go w różnych wariantach. W centrum pętli leżą Pola Grunwaldu - miejsce bitwy z 15 lipca 1410 r., w której wojska polsko-litewsko-ruskie pod wodzą króla Jagiełły odniosły zwycięstwo nad Zakonem Krzyżackim. W każdą rocznicę bitwy odbywa się tutaj jej inscenizacja - uczestniczy w niej 1,5-2 tys. rekonstruktorów, a obserwuje ją kilkadziesiąt tysięcy widzów. Stale działa tutaj Muzeum Bitwy pod Grunwaldem. W nowatorski sposób historię prezentuje też Interaktywne Muzeum Państwa Krzyżackiego w Działdowie.
Szlak wiedzie przez miejscowości związane z wielką wojną z zakonem, której bitwa pod Grunwaldem była kulminacją. Na trasie uwagę zwracają zabytki gotyckiej architektury obronnej: zamki w Działdowie, Nidzicy, Olsztynku, ich ruiny w Dąbrównie, Bratianie, Kurzętniku, Lubawie, baszty w Lubawie, bramy miejskie w Nowym Mieście Lubawskim, pozostałości murów obronnych (Olsztynek, Lubawa).
Chętnie odwiedzane jest Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku, a także placówki muzealne w: Ostródzie, Nidzicy, Lidzbarku i położonym w jego pobliżu Jeleniu.
długość: 278 km
główne punkty: Ostróda - Miłomłyn - Iława - Szymbark - Susz - Zalewo - Pasłęk - Elbląg - Małdyty - Morąg - Ostróda
Szlak w formie pętli wiedzie wzdłuż Kanału Elbląskiego - unikatowego w skali świata systemu żeglugi śródlądowej, powstałego w latach 1845-60, pozwalającego dotrzeć drogą wodną z centrum regionu do Bałtyku. Główna część kanału (Elbląg-Ostróda) liczy ok. 84 km, ale są też odgałęzienia z Miłomłyna do Iławy oraz z Ostródy do Starych Jabłonek. Dzięki unikatowym pochylniom (Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny) i dwóm śluzom statki płynące kanałem pokonują ok. 100 m różnicy poziomów.
Szlak drogowy umożliwia poznanie atrakcji wokół kanału. Należą do nich m.in.: zamki krzyżackie w Ostródzie (z muzeum) i Pasłęku (tutaj zachowała się też część obwarowań), ruiny zamku kapituły pomezańskiej w Szymbarku, pozostałości zamku, gotycki ratusz i Pałac Dohnów (z muzeum poświęconym Herderowi) w Morągu, zabytki gotyckiej architektury sakralnej (m.in. w Iławie, Suszu, Zalewie), pałace i dwory. Wiele zabytków znajdziemy w Elblągu (Brama Targowa, gotyckie kościoły, Ścieżka Kościelna).
W Raczkach Elbląskich możemy stanąć w najniżej położonym punkcie w Polsce (-1,8 m p.p.m.). Szlak wiedzie też wokół najdłuższego jeziora w kraju - Jezioraka.
Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo
długość: 395 km
główne punkty: Elbląg - Tolkmicko - Frombork - Braniewo - Pieniężno - Górowo Iławeckie - Lidzbark Warmiński - Bartoszyce - Sępopol- Korsze - Barciany - Srokowo - Węgorzewo - Banie Mazurskie - Gołdap - Stańczyki - Żytkiejmy
Ta najdłuższa trasa rowerowa w Polsce przebiega przez pięć województw, a jej główna nitka liczy 1885 km. Trzy spośród 12 "królestw rowerowych", na które ją podzielono, znajdują się w województwie warmińsko-mazurskim. W "królestwie" "Nad Zalewem Wiślanym" leży Elbląg, miasto o bogatej historii, z kościołem pw. św. Mikołaja i wieloma innymi zabytkami. Stąd bierze początek Kanał Elbląski. Dalej szlak wiedzie do Fromborka, gdzie przez blisko 30 lat mieszkał Mikołaj Kopernik.
W "królestwie""Warmia i okolice" warto zatrzymać się w muzeach: etnograficznym w Pieniężnie i gazownictwa w Górowie Iławeckim. W Lidzbarku Warmińskim, dawnej stolicy historycznej Warmii, warto zobaczyć zamek biskupi (z muzeum), kościoły i pałac nazwany Oranżerią Krasickiego. Potem szlak mija barokowe sanktuarium maryjne w Stoczku Klasztornym i zespół pałacowy w Galinach ze stadniną koni, i dociera do Bartoszyc, gdzie zachowały się elementy gotyckiej zabudowy.
Barciany z imponującym zamkiem krzyżackim leżą już w "królestwie" "Północne Mazury", W Węgorzewie nad jeziorem Mamry zaczyna się żeglarski Szlak Wielkich Jezior Mazurskich. Ostatnie miasto tej części szlaku to uzdrowiskowa Gołdap, w której można skorzystać z tężni i pijalni wód leczniczych.
We wsi Stańczyki warto zobaczyć jedne z najwyższych w Polsce wiaduktów kolejowych. Dalej, w okolicach wsi Bolcie, Green Velo dociera do styku granic trzech państw: Polski, Litwy i Rosji, oraz granicy z województwem podlaskim.
Szlaki wodne
długość: ok. 1200 km
główne punkty: Wielkie Jeziora Mazurskie: Węgorzewo - Giżycko - Ryn - Mrągowo - Mikołajki - Ruciane-Nida - Pisz; System Kanału Elbląskiego: Elbląg - Miłomłyn - Iława - Zalewo - Ostróda - Stare Jabłonki
Bogactwo sieci wodnej stanowi znakomite zaplecze do korzystania z wszelkich form rekreacji nad wodą i na wodzie. W regionie jest blisko 3000 jezior, w tym najdłuższe (Jeziorak) oraz dwa największe w kraju: Śniardwy i Mamry. Kompleksy obu ostatnich, połączone siecią kanałów z innymi akwenami, tworzą popularny wśród żeglarzy Szlak Wielkich Jezior Mazurskich. Aby ułatwić wodniakom korzystanie z walorów tego szlaku, kompleksu Jezioraka i jezior Pojezierza Mrągowskiego, wybudowano kilkanaście ekomarin.
Północną część regionu oblewa Zalew Wiślany, połączony bezpośrednio z Morzem Bałtyckim. Ożywieniu turystyki wodnej na zalewie i w jego okolicach służy infrastruktura Pętli Żuławskiej. Jedynym w swoim rodzaju szlakiem wodnym jest Kanał Elbląski. Po kanale, zalewie, Wielkich Jeziorach i kilku mniejszych akwenach regularnie pływają statki wycieczkowe.
Z tych szlaków wodnych korzystają także miłośnicy turystyki kajakowej. Trasy spływów wiodą również wieloma naturalnymi rzekami, często przepływającymi przez jeziora. Spośród nich największą popularnością cieszy się mazurska Krutynia. Wiele emocji podczas spływu zapewnią też inne rzeki regionu, m.in.: Łyna, Drwęca, Pasłęka, Wel, dopływy Narwi.
Więcej na: www.mazury.travel/Poznawaj_i_odkrywaj-Szlaki_turystyczne
